Gemeente-zorgaanbieder relaties: zo heb je houvast

Hoe koop je in met aandacht voor de gemeente – zorgaanbieder relatie?

Budgetten worden overschreden, de beoogde transformatie komt niet van de grond, of men vliegt elkaar in de haren. Wat doe je als het spannend wordt? Contracteren in het sociaal domein is een complexe aangelegenheid. De zorgmarkt is pluriform, met de zorgvraag afhankelijk van de cliënten in de regio. In de praktijk blijkt het vaak lastig om doelen te stellen passend bij de te leveren zorg voor iedere individuele cliënt. Gemeenten proberen dit alles te vangen in hun contracten, zodat hierop teruggegrepen kan worden. Maar deze contracten zullen geen antwoord geven op alle vragen waar men tijdens de looptijd van het contract tegenaan loopt: ze zijn in meer of mindere mate ‘incompleet’. Juist hier komt de gemeente-zorgaanbieder relatie in het spel. De aanwezige relatie kan het verschil maken tussen er samen uitkomen of het tonen van opportunistisch gedrag door (één van) beide. Hoe koop je in met aandacht voor de gemeente – zorgaanbieder relatie? Er is niet één weg naar Rome, maar een grove tweedeling biedt houvast. De wijze waarop naar de relatie wordt gekeken is hierbij leidend: is het bewerkstelligen van de relatie een doel op zich, of een vehikel om tot doelen te komen? In deze blog beschrijf ik deze twee verschillende invalshoeken, en de daarbij aansluitende focus in het op te stellen contract.

Opbouwen en onderhouden van de relatie een doel op zich

Wanneer het opbouwen en onderhouden van de relatie een doel op zich is, ligt daar de aanname onder dat de sociale relatie tussen de partijen van belang is. Normen en waarden komen daarbij tot stand en vormen een ‘sociaal contract’. In dit contract kan bijvoorbeeld vastgelegd worden elkaar direct aan te spreken bij ervaren (relationele) problemen. Het formele contract bepaalt dan niet langer de relatie. Het formele juridische contract is vooral een set van spelregels waarnaar toe kan worden verwezen en waar een bepaalde mate van (afgesproken) flexibiliteit in rust. Dit formele contract hoeft dus niet erg gedetailleerd te zijn, omdat het niet wordt gebruikt als machtsmiddel om naar terug te kunnen grijpen. Het normen- en waardenkader opgebouwd bij het realiseren van het ‘sociaal contract’ tussen beide partijen maakt het hierbij mogelijk om de ‘gaten’ in het bovengenoemde incomplete formele contract te vullen. Belangrijk hierbij is om te beseffen dat de relatie voor alle betrokken partijen waarde moet hebben, en deze waarde groter is dan de opbrengst van het breken van het sociale contract. Ik zie in de praktijk dat gemeenten steeds vaker een lange contractduur hanteren bij de inkoop van jeugdhulp. Dit is een goed voorbeeld van een middel om – ook voor de zorgaanbieder - gewicht te geven aan de waarde van de relatie, en tijd te kunnen nemen om aan de relatie te werken.

Of middel om de weg naar het doel te ondersteunen

De relatie kan echter ook niet het doel op zich zijn, maar een middel om de weg naar het doel te ondersteunen. (Keten)samenwerking, ‘de professional in zijn kracht’ en transformatie zijn termen die vaak in het zorglandschap gehoord worden. De bestaande relatie kan hierbij als katalysator werken. Immers, onderliggend aan al deze ambities is het samenspel tussen gemeente en zorgaanbieder. De aanwezigheid van wederzijds vertrouwen kan de weg openen naar (meer) open communicatie. Onderzoek heeft aangetoond dat juist in een complexe context het hebben van oog voor de relatie tot innovatie en betere uitkomsten kan leiden. Wegen naar echte samenwerking, kennisdeling, oprecht naar elkaar luisteren, en het oplossen van problemen buiten een juridische context om worden daarmee geopend. De focus verschuift van de aandacht voor de relatie op zich naar de uitwisseling tussen beide partijen op basis van die relatie en de daaruit voortkomende uitkomsten.

Keuzes afhankelijk van de doelen

Met een ander doel ontstaat ook een andere focus in de contractering en uitvoering. Gemeenten die wensen zich meer te richten op de gemeente-zorgaanbieder relatie moeten dit in het achterhoofd houden bij de inrichting van hun (inkoop)beleid. Immers, terwijl in alle gevallen het begrip ‘relatie’ centraal staat, zullen verschillende doelen noodzakelijk moeten leiden tot andere keuzes in contractering en contractmanagement. In deze blog heb ik een tipje van de sluier gegeven hoe ruimte te bieden aan het opbouwen en onderhouden van gemeente-zorgaanbieder relaties in de inkoop. In mijn volgende blog gemeente-zorgaanbiederrelatie onderhouden zal ik hier verder op in gaan.