Een circulaire economie betekent circulair inkopen, óók in de publieke sector. Ambitieuze plannen genoeg, maar hoe werkt het nu eigenlijk in de praktijk? Daar ging het dinsdag 19 juni over tijdens de tweede NEVI Publiek Kennissessie bij de gemeente Rotterdam.
Van koffie gemaakt van afval, tot uitwisbare notitieblokken en het recyclen van stoffen voor kleding: in verschillende sectoren ontstaan er steeds meer circulaire initiatieven. Voor een volledig circulaire economie, is het echter ook van belang dat de publieke sector zijn steentje bijdraagt. Daar blijken de inkoopprofessionals van deze sector zich maar al te goed bewust van te zijn: deze Kennissessie over circulair inkopen zat namelijk binnen no time vol.
De vijftig deelnemers verzamelen zich op de veertigste etage van de Rotterdam, een door Rem Koolhaas ontworpen wolkenkrabber met geweldig uitzicht die sinds een aantal jaren onder anderen dienst doet als het kantoor van de gemeente Rotterdam. Het gebouw is vernoemd naar de stad die lange tijd vooral bekendstond als havenstad, maar de afgelopen jaren transformeerde in een moderne, vooroplopende stad. Ook op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) wil de gemeente vooroplopen: zij ondertekende als een van de eerste het MVI Actieplan. Hoe dat heeft uitgepakt, zal vandaag duidelijk worden tijdens de Kennissessie.
Reduce, reuse en recyle
Er staan vijf sprekers op het programma van de gemeente Rotterdam die vanuit verschillende hoeken vertellen over hun ervaringen met circulaire inkoopprocessen. Te beginnen met inkoopmanager Alphons Thijssen, die kort iets vertelt over de organisatie van (circulair) inkopen bij de gemeente. Er is de afgelopen jaren een flinke professionaliseringsslag gemaakt, stelt Thijssen. En dat moet ook wel, want de gemeente streeft ernaar om in 2030 zoveel mogelijk circulair in te kopen. Dat doen ze aan de hand van de drie R’s: reduce, reuse en recycle.
Voordat de andere sprekers vanuit de gemeente aan het woord komen, krijgen de deelnemers inzicht in de theorie rondom circulair inkopen. Aan Karin van IJsselmuide, kennismanager bij NEVI, de taak om de zaal in vogelvlucht uit te leggen wat circulair inkopen nu eigenlijk is en hoe dit zich verhoudt tot MVI. Dat laatste is makkelijk: eigenlijk is MVI de kapstok waar circulair onder valt. Circulair inkopen houdt in dat de grondstoffen van een product na gebruik worden verwerkt in een ander product. Dat betekent dat er van begin af aan moet worden gedacht in ketens: hoe zorgen we ervoor dat de gebruikte grondstoffen weer bij (dezelfde of een andere) producent terechtkomen?
Op tijd beginnen
Circulair inkopen biedt kansen, maar helaas nog meer uitdagingen. Om met die uitdagingen om te gaan is een duidelijk actieplan nodig, vertelt de volgende spreker Pauline Campagne, projectleider van het MVI Actieplan binnen de gemeente Rotterdam. Het Rotterdamse actieplan bestaat uit vier stappen: (1) ambities vaststellen; (2) uitvraag vaststellen; (3) inkopen en (4) monitoren. Het is belangrijk om op tijd te beginnen, benadrukt Campagne. Ook de gemeente blijkt echter nog zoekende in hoe ze medewerkers daarvan bewust kunnen maken. De aanbestedingskalender die elke drie maanden wordt geactualiseerd helpt, maar is nog niet genoeg.
Dat circulaire projecten desondanks wel degelijk van de grond komen, bewijst het verhaal van Wadzjma Helmand. Zij is als juridisch adviseur betrokken bij een project van Gebiedsontwikkeling: het duurzame woningbouwplan Noordelijk Niertje in Kralingen-Oost. In de selectiefase van het aanbestedingsproces werden bedrijven gevraagd naar hun visie op duurzaamheid. Uit de 30 aanmeldingen bleek de markt veel verder te zijn dan het projectteam dacht. In de volgende fase werden de plannen van de vier overgebleven partijen onderworpen aan criteria rondom integrale duurzaamheidsconcepten, energie, milieu en gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Er kwam een winnaar uit met onder anderen ideeën omtrent het gebruik van duurzame warmte en hergebruik van regenwater. As we speak worden de 54 duurzame woningen gerealiseerd in Kralingen-Oost.
Circulair is veel cirkels lopen
Een mooi voorbeeld is het project zeker, maar dat het op grote(re) schaal nog altijd lastig is om een circulair inkoopproces te realiseren, blijkt wel uit het verhaal van Henri de Ruiter. Als senior inkoopadviseur is hij betrokken bij het verduurzamen van de betonnen bestrating in Rotterdam. Zijn tip: betrek de markt bij het proces. De Ruiter moest in zijn proces zowel de afdeling Stadsbeheer als de afdeling Stadsontwikkeling tevreden houden. Dat betekent oud materiaal hergebruiken zónder dat de aantrekkelijkheid van de stad in het geding komt. Geen makkelijke taak. Om beide partijen mee te krijgen in het circulariseren van het beton, blijkt De Ruiter vooral zelf veel cirkels te hebben gelopen langs verschillende collega’s. Hoewel dat veel tijd kost, win je er ook iets mee: de steun van collega’s. En die komt ook van pas bij toekomstige projecten.
Tot slot is het woord aan Pieter Bremmer, die als afstudeerstagiair onderzoek deed voor de gemeente naar de circulariteit van materiaalstromen. Diezelfde ochtend bekroonde de Hogeschool Rotterdam zijn afstudeeronderzoek met een 9 en een 10 (!). ’s Middags vertelt hij een zaal vol inkoopprofessionals hoe het zit. Het onderzoek toont dat de circulaire economie inderdaad vraagt om een systeemtransitie. Circulaire ketens zijn ingewikkelde processen, beaamt Bremmer, maar zeker niet onmogelijk. Zijn drie belangrijkste aanbevelingen luiden: maak duidelijk wie welke rol heeft, zorg dat alle neuzen dezelfde kant op staan en maak op projectniveau gebruik van prijsprikkels.
Niet lullen maar poetsen
Aan dagvoorzitter Hans Dussel (bestuur NEVI Publiek) de eer om de gedeelde ideeën, tips en ervaringen samen te vatten. Hij concludeert: het systeem moet anders. Er is veel kennis over circulair inkopen, maar de uitdaging ligt nu vooral in het meekrijgen van de rest van de organisatie. Hoe je dat doet? Bijvoorbeeld door iets eerst op kleine schaal aan te pakken, om te laten zien wat het kan opleveren. Hoe meer projecten, hoe enthousiaster de rest van de organisatie wordt. Werk aan de winkel dus. Of zoals ze in Rotterdam zeggen: niet lullen, maar poetsen!