Ook uit een zorgvuldig inkoopproces kan een enorme miskoop ontstaan. Dat bleek vandaag tijdens het verhoor van Tony Smulders, die van 1999 tot 2005 senior inkoper rollend materieel was bij NS Reizigers. Hij had een leidende rol in het inkoopteam van de Fyra. ‘Het proces was weliswaar complex en er waren onzekerheden, maar het was wel transparant, en heeft tot het beste resultaat geleid’.
Terugonderhandelen
Smulders kon desgevraagd geen onregelmatigheden constateren. Het uiteindelijke contract noemde hij prima, waarbij door voorzitter Madeleine van Toorenburg werd gevraagd waarom de Italiaanse leverancier Ansaldo Breda dan ogenblikkelijk toen de inkt op het contract nog nat was begon met terugonderhandelen. Volgens Smulders viel dat echter mee, en was dat mede te wijten aan de opstelling van NS ten aanzien van het krappe leverschema.
Gevaarlijke onbekendheden
In dit verhoor waren het vooral Mei Li Vos en Madeleine van Toorenburg die de vragen stelden. Centraal stonden de verschillende fasen van het inkoopproces. De opgelegde eisen aan de hogesnelheidstrein zouden volgens een rapport van NS zelf ‘fnuikend’ zijn voor de betrouwbaarheid. Inkoper Smulders betitelde de onbekendheden in de specificaties als ‘gevaarlijk’ en uitte zijn zorg hierover. Gedoeld wordt hier onder meer op het nieuwe, toen nog te ontwikkelen, veiligheidssysteem ERTMS.
Selectie-eisen
De commissievoorzitter noemde een evaluatie van NS waarin staat dat bij de selectie te weinig oog was voor onder meer de ervaring van de leverancier met grote turn key projecten. Dat bleken ook niet de belangrijkste selectie-eisen te zijn, dat waren namelijk financiële gezondheid van de leverancier alsmede ervaring hebben met 220 kilometer per uur. Mei Li Vos vroeg zich daarbij wel hardop af of dit dan de zaken zijn die waarborgen dat een fabrikant een complexe opdracht kan uitvoeren: ‘Wie koopt er nu een trein in Italië?’
Vraagtekens bij tijdpad
Vraagtekens plaatste de commissie ook bij het gehanteerde tijdpad van vijf jaar voor de introductie van de Fyra, temeer omdat het hier geen ‘toonbankmaterieel’ betrof. Vragen waren er ook over het al te gemakkelijk gegeven ‘we comply’ van Ansaldo Breda op de diverse technische eisen. Volgens een collega van Smulders zou dat op bepaalde punten ‘onrealistisch’ zijn. Uit het verhoor bleek ook dat NS in die tijd niet scoorde met punten, maar met ‘goed’ of ‘OK’. ‘Is goed beter dan OK?’, was de vraag. Volgens Smulders wel. Tegelijkertijd bleek deze senior inkoper van NS wel moeite te hebben met de kwalitatieve onderbouwing van de keuze, zo bleek uit een e-mail in handen van de commissie.
Her-aanbesteding
Alles overziend vroeg de commissievoorzitter of her-aanbesteding was overwogen. Smulders kon zich dat niet herinneren. Maar wat hem betreft is dat waarschijnlijk een overbodige vraag. Per slot leidde het inkoopproces tot het best denkbare resultaat op dat moment. Op papier althans.