‘Gemeenteraden staan naar eigen zeggen buitenspel bij de inkoop van thuiszorg, jeugdzorg en de sociale werkvoorziening. Nederlandse gemeenten bundelen hun krachten om de nieuwe zorgtaken regionaal te organiseren. Raadsleden zeggen nauwelijks tot geen invloed te hebben op de afspraken die hun wethouders in de regio maken’, aldus de Volkskrant. Dit blijkt uit onderzoek van die krant naar de 264 samenwerkingsverbanden bij de inkoop van zorg. Gemeenten sluiten met gemiddeld tien tot zestien buurgemeenten contracten over de jeugdzorg, de thuiszorg en de langdurige zorg.
Geen enkele gemeente acht zich in staat alle nieuwe zorgtaken zelfstandig uit te voeren, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant. Iedere gemeente heeft een of meerdere samenwerkingsverbanden aangeknoopt met naburige gemeenten om de taken regionaal te organiseren. De samenwerkingsverbanden variëren in omvang van enkele tot 26 gemeenten. Veelal wordt voor de uitvoering van de Jeugdwet in een ander regionaal verband samengewerkt dan voor de Participatiewet of de Wet maatschappelijke ondersteuning.
Gemeenten hebben op 1 januari een groot aantal zorgtaken overgenomen van het Rijk. Decentralisatie moet de kosten terugdringen, de burger invloed geven op de organisatie van de zorg en leiden tot lokaal maatwerk. Die beoogde schaalverkleining komt niet tot stand doordat gemeenten gezamenlijk inkopen. De stem van de burger wordt gesmoord in technocratisch regionaal overleg, zeggen de raadsleden. Raadsleden ervaren de samenwerkingsverbanden als nieuwe overheidslagen waarop nauwelijks tot geen democratische controle mogelijk is. Ze kunnen wethouders op zijn best voor aanvang van de onderhandelingen een pakket eisen meegeven. Als er een ander akkoord uit rolt, is het veelal slikken of stikken, aldus de Volkskrant.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken benadrukt volgens de Volkskrant dat wethouders geen regionale samenwerking mogen aangaan zonder instemming van de raad. Het ministerie heeft de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) hiertoe aangepast. Zo gebiedt de wet besturen van de regionale samenwerkingsverbanden onder meer om in het openbaar te vergaderen. De regels die de macht van raadsleden moeten waarborgen bij regionale samenwerking zijn een papieren tijger, vindt directeur Henk Bouwmans van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Hij bevestigt het beeld dat opdoemt uit het Volkskrant-onderzoek. 'De middelen voor democratische controle op afspraken in regionale samenwerkingsverbanden staan nog in de kinderschoenen.'