De oorzaken zijn heel divers, maar door de inkoop op een professionele manier te benaderen kom je al een heel eind. Het is daarom goed om hier als gemeente over na te denken. Onderstaand artikel van Peter van den Berg (gemeenteraadslid in Waddinxveen) en Karin van IJsselmuide (kennismanager en trainer bij NEVI) verscheen eerder in Raadsledennieuws.
Publieke inkooppraktijk
Een belangrijke doelstelling van de Aanbestedingswet is voor het mkb de toegang tot aanbestedingen te verbeteren, maar de overheid mag volgens deze wet geen enkel bedrijf en dus ook geen enkele mkb-leverancier voortrekken. Met de Gids Proportionaliteit in de hand zijn er echter veel mogelijkheden voor het mkb om succesvoller mee te dingen naar opdrachten, door aandacht te besteden aan het inkoopbeleid en het inkoopproces. En hier zit dus ook meteen voor rechtmatig en doelmatig de ruimte. Door op verschillende manieren professioneel met inkoop om te gaan, kan door iedereen op een succesvolle manier mkb-vriendelijk worden aanbesteed. Denk hierbij aan zaken als: functioneel specificeren, marktonderzoek, past performance, keuzes rondom procedures, percelen, eisen, criteria.
Lokaal inkoopbeleid
In het lokale inkoopbeleid kan worden opgenomen dat bij enkelvoudige en meervoudige onderhandse aanbestedingen bij voorkeur offertes worden aangevraagd bij lokale ondernemers. Wanneer er onvoldoende geschikte lokale ondernemers zijn, niet-marktconforme aanbiedingen worden ontvangen of steeds dezelfde ondernemer de opdracht krijgt, moet hier uiteraard wel van afgeweken kunnen worden. Het beleid schrijft dus niet ‘moeten’ voor, maar ‘kunnen’ of ‘streven naar’. Achteraf kan dit worden verantwoord als bijvoorbeeld (door de interne controle) onderzoek wordt gedaan naar de rechtmatigheid van de uitvoering.
Overige aandachtspunten
Bij een verdere lokale uitwerking is het goed om ook aan de volgende punten te denken:
• proportionaliteit ten aanzien van keuzeprocedures en niet proberen percelen te knippen of op te splitsen om onder de Europese aanbesteding uit te komen, maar wel in percelen wegzetten;
• de overheid kan, voorafgaande aan een aanbesteding, de dialoog aangaan met het mkb. Denk bijvoorbeeld aan een marktconsultatie voorgaande aan een aanbesteding of door op een aanbestedingskalender aan te geven welke projecten of opdrachten er de komende jaren aankomen;
• professioneel inkopen en aanbesteden houdt ook in dat geschiktheidseisen, selectiecriteria en gunningscriteria niet door elkaar worden gebruikt;
• gemeente en lokale ondernemers evalueren gezamenlijk een aanbestedingsprocedure en contractperiode;
• probeer de administratieve lastendruk bij aanbestedingen zo beperkt mogelijk te houden;
• laat ondernemers kennis maken met de wettelijke procedures en een juiste (en goede) voorbereiding zodat (ook) ongeldige inschrijvingen voorkomen worden;
• nodig bij meervoudig onderhandse aanbestedingen in ieder geval standaard twee of drie lokale ondernemers uit. Bij gemeenschappelijke regelingen kan een dergelijke ‘vertaalslag’ gemaakt worden naar regionaal;
• let er bij het opstellen van selectie- en gunningscriteria op dat deze niet zodanig zijn geformuleerd dat het voor (kleinere) lokale ondernemers (in)direct onmogelijk wordt gemaakt mee te doen;
• stel een ‘databank’ of ‘bidbook’ van lokale ondernemers op, dat kan dienen als database voor het benaderen en/of selecteren van lokale ondernemers.
Een voorbeeld van opteren in percelen:
Een vierjarig schoonmaakcontract voor de gemeente zal gezien het bedrag van in totaal 250.000 euro Europees aanbesteed moeten worden. Als deze opdracht in zijn geheel wordt aanbesteed, komen hiervoor alleen grotere schoonmaakbedrijven in aanmerking. Wordt de opdracht echter opgedeeld in meerdere percelen, dan kunnen ook kleinere partijen meedoen.
De percelen zouden dan bijvoorbeeld kunnen bestaan uit aparte contracten voor ‘perceel Stadskantoor’, ‘perceel scholen’ en ‘perceel overige gemeentelijke gebouwen’. Een dergelijk wettelijk toegestane opdeling in percelen binnen één aanbesteding biedt dan ook serieus kansen voor lokale schoonmaakbedrijven.