Dit project wordt uitgevoerd door drs. Peter Dohmen, als beleidsadviseur zorginkoop werkzaam Achmea. Prof. dr. Jan Klein (Erasmus Universiteit Rotterdam) en Dr. Ir. Erik van Raaij (Erasmus Universiteit Rotterdam) zullen respectievelijk optreden als promotor en copromotor in dit project.
Inleiding
In Nederland wordt medisch specialistische zorg ingekocht door zorgverzekeraars. Dit betekent dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders afspraken maken over prijs, volume en kwaliteit van de te leveren zorg. De afspraken tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders worden beheerst door wettelijke kaders over zowel de hoogte van de beschikbare financiële middelen, marktverhoudingen tussen partijen (mededingingsaspecten), toegang tot zorg, kwaliteit van zorg en de inhoud van de basisverzekering. Zorgverzekeraars voeren volgens de wetgever in dit stelsel de regie, waarbij de verantwoordelijkheid van zorgverzekeraars is gericht op de betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van medisch specialistische zorg (Van der Ven et al., 2009). Zorgverzekeraars hebben een zorgplicht en bewerkstelligen dit door voldoende zorg in te kopen bij zorgaanbieders. De tariefstelling van medisch specialistisch zorg is in Nederland sterk gedereguleerd. Voor 70% van de medisch specialistische behandelingen zijn zorgverzekeraars en zorgaanbieders via onderhandelingen vrij in het bepalen van de hoogte van de tarieven. De overheid heeft slechts een toezichthoudende rol en ziet toe op de mate waarin zorgverzekeraars hun zorgplicht realiseren.
De zorgverzekeraars hebben in het stelsel een acceptatieplicht, dit betekent dat burgers vrij zijn in het kiezen van een zorgverzekeraar. Het is zorgverzekeraars verboden selectiecriteria toe te passen dan wel de hoogte van de premie af te stemmen op de gezondheidsrisico’s van potentiële verzekerden. Dit beginsel is alleen van toepassing op het door de wetgever vastgestelde basisverzekering.
Dit beginsel betekent ook dat zorgverzekeraars onderling alleen kunnen concurreren op de hoogte van de premie en de kwaliteit van de ingekochte zorg. Het inkopen van zorg is voor zorgverzekeraars een belangrijke kerntaak en is sinds de stelselhervorming en deregulering sterk in ontwikkeling. Via zorginkoop willen zorgverzekeraars twee belangrijke doelen, het beheersen van kosten via doelmatigheid en het verhogen van de kwaliteit van zorg, realiseren.
Door sterke kostenstijgingen in de periode 2005-2012 en de beperkte financiële middelen door overheidsbezuinigingen in samenhang met de discussie over de kwaliteit van zorg is de druk op zorgverzekeraars hoog. Dit betekent dat zorgverzekeraars via de inkoopcontracten zorgaanbieders willen beïnvloeden, zodanig dat prestaties op het terrein van kosten en kwaliteit worden verbeterd. Door gebrek aan transparantie, bekostiging gebaseerd op verrichtingen (fee-for-services), aanwezige marktimperfecties, en politieke en maatschappelijke druk, zijn zorgverzekeraars genoodzaakt nieuwe inkoopstrategieën te ontwikkelen. Door introductie van prestatie-bekostiging via DBC zorgproducten is een belangrijke stap gezet en kunnen op behandelniveau afspraken met zorgaanbieders worden gemaakt over prijs en kwaliteit. Het is alleen de vraag hoe zorgverzekeraars via inkoop van DBC zorgproducten daadwerkelijk in staat zijn zorgaanbieders te beïnvloeden en prestaties op het gebied van doelmatigheid en kwaliteit te verbeteren. Het huidige stelsel is nog teveel gericht op het betalen per verrichting en niet op basis van de gezondheidsuitkomsten van de geleverde verrichtingen. Dit kan leiden tot ongewenst gedrag en het realiseren van doelstellingen op het gebied van doelmatigheid en kwaliteit belemmeren. In dit onderzoek staat de vraag centraal hoe zorginkopers de medisch specialistische zorg op basis van prestaties (en met name zorguitkomsten) kunnen inkopen.
Onderzoeksvragen
In deelproject C staat de vraag centraal hoe zorginkoop op basis van prestaties (in termen van zorguitkomsten) kan worden vormgegeven. Deze vraag is relevant omdat er weinig evidentie is over welke vormen van prestatie-inkoop effectief zijn en in welke context. Deze hoofdvraag is opgesplitst in drie deelvragen:
1. Welke effecten heeft het selecteren van zorgaanbieders op basis van prestaties (volgens de principes van prestatie-inkoop) op:
a. het vertrouwen van de zorgaanbieder in de zorginkoper;
b. de efficiëntie en de effectiviteit van het zorginkooppproces;
c. de uiteindelijke uitkomsten van zorg in termen van kwaliteit en doelmatigheid?
2. Wat is het effect van actief relatiemanagement (beheren en verbeteren) op het realiseren van de afgesproken prestaties?
3. Welk type organisatie is noodzakelijk om op basis van prestaties zorg in te kopen?
a. Welke structuur van de zorginkooporganisatie vereist prestatie-gebaseerde zorginkoop?
b. Welke competenties vereist prestatie-gebaseerde inkoop van zorginkopers?
c. Wat voor cultuur en leiderschapsstijl vereist prestatie-gebaseerde inkoop van zorgverzekeraars?