Nederlandse industrie zakt verder in door gestegen rente

Zowel het aantal nieuwe orders als de productie namen af in een bovendien hoger tempo, wat erop duidt dat ondernemingen de productie beperken vanwege zwakke vraag. Ook de hoeveelheid openstaande orders slonk in april nog sneller dan in maart, met een snelheid die behalve aan het begin van de pandemie voor het laatst in 2012, na de financiële crisis, is waargenomen.

Zelfs het orderboek van ASML is geslonken, zo bleek toen de Nederlandse chipmachinebouwer op 19 april resultaten over het eerste kwartaal publiceerde. De omzet was met 6,7 miljard euro sterk, maar de waarde van de nieuwe orders nam af van 6,3 miljard euro in het vierde kwartaal van 2022 naar 3,8 miljard euro in het eerste kwartaal van 2023. Het orderboek slonk van meer dan 40 miljard euro eind 2022 naar 38,9 miljard euro aan het eind van het eerste kwartaal. Sommige klanten van ASML stellen investeringen uit vanwege de zwakke vraag naar halfgeleiders. Gelukkig heeft ASML een zeer groot orderboek, dus de zwakke vraag heeft naar verwachting geen gevolgen voor de productie in 2023. Ook de vele Nederlandse toeleveranciers van ASML profiteren daarvan.

Vooral ook machinebouwers hebben grote portefeuilles openstaande orders. Dit verklaart waarom zowel producenten van investeringsgoederen als van consumentengoederen de productie in april licht hebben verhoogd. Er zijn echter maar weinig bedrijven die zo’n omvangrijk orderboek hebben als ASML, het enige bedrijf ter wereld dat de meest geavanceerde chipmachines kan produceren. Pas als de vraag langere tijd zwak blijft, worden producenten van kapitaalgoederen gedwongen om het roer om te gooien en de productie serieus te verlagen.

In het algemeen daalde de industriële productie in april – nog sneller dan in maart – door lagere productie van halffabricaten. Dit kan deels worden verklaard doordat bedrijven nog steeds voorraden afbouwen, zoals ook blijkt uit de verdere afname van voorraden gereed product. Een andere verklaring is dat de energie-intensieve chemische industrie nog steeds last heeft van de hoge energieprijzen. De prijs van aardgas, een belangrijke energiebron voor energie-intensieve branches in Nederland, is nog steeds drie keer hoger dan twee jaar geleden, wat het vooral voor bedrijven in de voor Nederland belangrijke basischemie moeilijk maakt om op te boksen tegen concurrenten in andere delen van de wereld.

De daling van de algehele Nevi Inkoopmanagersindex is deels het gevolg van de snelle afname van de levertijden; de sterkste daling sinds de introductie van de index in 2000. Toeleveringsketens functioneren weer normaal en de zwakke vraag maakt het makkelijker om bestelde goederen snel geleverd te krijgen. De inkoopprijzen namen in april nog sneller af, wat erop duidt dat de piek in inflatie achter de rug is.

De inflatie is echter nog niet onder controle. Terwijl de industrie krimpt, groeit de dienstensector dankzij sterke vraag nog wel. ABN AMRO verwacht dat een milde recessie nodig is om de inflatie op termijn binnen de perken te houden en dat centrale banken de rente verder zullen verhogen. De hogere rente leidt tot een afkoeling van de economie en een zwakke vraag naar bijvoorbeeld bouwmaterialen en investeringsgoederen, zoals machines en apparaten. We verwachten dat de Europese Centrale Bank (ECB) en de Amerikaanse Federal Reserve (Fed) pas in december de rente voor het eerst verlagen, wat de economie zou stimuleren en kan leiden tot een opleving van de vraag naar investeringsgoederen.

In de tussentijd blijft de vraag naar industriële producten zwak, hoewel deze licht zou kunnen stijgen als bedrijven eindelijk klaar zijn met het afbouwen van voorraden.