Het is vier weken voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart, en de campagne lijkt moeizaam op gang te komen. Het lijsttrekkersdebat van RTL gaat door, maar zonder de twee partijen die er het beste voor staan. Een groot deel van de kiezers zweeft. Hoewel ik daar geen enquête naar heb gedaan, geldt dat vast ook voor de publieke inkopers. Kan een blik op de verkiezingsprogramma's met als insteek 'inkopen' helpen? Hier mijn bevindingen.
Meteen maar een disclaimer: heel doorwrocht en wetenschappelijk verantwoord is mijn aanpak niet. Eigenlijk had ik naar de 'inkoop-achter-het-beleid' moeten zoeken. Ik geef een paar voorbeelden van wat ik daarmee bedoel. Er zijn partijen die een Nationaal Zorgfonds willen oprichten. Het inkopen van zorg verschuift dan van de zorgverzekeraars naar zo'n fonds. Als ik me voorstel om welke diversiteit en omvang aan inkoop dat gaat, dan wordt dat een kluif waaraan onze beste publieke inkopers de handen vol zullen hebben! Wie wil er niet de CPO van het Zorgfonds zijn? Ander voorbeeld. Er zijn partijen die willen dat Nederland uit de EU stapt, een Nexit. Dan zijn de Europese regels niet meer van toepassing. Gaat dan onze aanbestedingswet ook op de schop? Helaas, deze detailinformatie ontbreekt, maar je zou er wel over kunnen speculeren. Dat heb ik allemaal niet gedaan.
U mag er dus van uitgaan dat deze column in het geheel niet op een diepgaande analyse is gebaseerd. Wat heb ik wel gedaan? In de verkiezingsprogramma's heb ik domweg geturfd hoe vaak termen als inkopen en aanbesteden voorkomen en waarover het dan gaat. Deze platte benadering levert toch aardige uitkomsten op.
Allereerst de constatering dat het vaak niet gaat over inkopen door overheden, maar door bedrijven, waaronder coffeeshops (!) en vooral de zorgverzekeraars. Ook partijen die niet denken aan een Nationaal Zorgfonds besteden hier veel woorden aan waarbij het er vooral om gaat dat het inkopen door deze organisaties de keuzevrijheid van de patiënt niet mag belemmeren.
Er bestaan blijkbaar hier en daar nog gedateerde beelden. Het inkoopvolume van de overheid wordt in een aantal programma's gesteld op €60 mld terwijl een publicatie van het ministerie van EZ in september 2016 dit berekende op meer dan €73 mld. Ook wijzigingen in de aanbestedingswet lijken nog niet te beklijven getuige de vele passages waarin over bijvoorbeeld clusteren (en het tegengaan ervan) wordt gesproken.
Ook al leiden deze gedachten in de programma's niet tot concrete voorstellen, we mogen ervan uitgaan dat kansen voor het MKB en voor het regionale bedrijfsleven de aandacht zullen blijven houden.
Datzelfde geldt voor duurzaam inkopen, De term die wij nu vaak gebruiken – maatschappelijk verantwoord inkopen – kwam ik niet tegen, maar een stevig aantal partijen wil naar 100% duurzaam inkopen. Combinatie met innovatie wordt daarbij genoemd. Gelet op de prognoses zal een of meer van deze partijen nodig zijn om een coalitie te vormen. Daar gaan we dus meer van horen. Verschillende partijen gaan daarbij ver in de maatschappelijke eisen die ze willen stellen aan bedrijven.Samen met Ton Trommelen stuurde ik in het najaar de partijen een brief waarin we hen wezen op de maatschappelijke kracht van inkoop en suggesties meegaven voor hun programma's. Ik zie heel wat echo's van die brief terug. Sommige teksten zijn letterlijk hetzelfde als in onze brief en ik ga er maar vanuit dat dit geen stom toeval is!
En wie is de partij die het meest aandacht aan inkoop besteedt, gemeten volgens de methode-Eilander?
Welnu, the winner is.….de ChristenUnie, topscorer met 15 vermeldingen van de termen inkopen en aanbesteden in haar programma, gevolgd door de SGP met 11 vermeldingen. De Reformatie heeft inkoop in het hart gesloten! De PVV komt met 0 vermeldingen het laagst uit de bus (maar deze partij heeft ook een programma van niet meer dan een A4).
En, helpt deze informatie de zwevende inkoper? Ik waag het te betwijfelen. Mooi dat inkoop aandacht krijgt, maar uw keuze zal op andere gronden worden gemaakt. Mijn oproep: doe dat, maak gebruik van uw democratisch recht en breng uw stem uit!
Siep Eilander, voorzitter NEVI Publiek